Bóbr budowniczy

Pierwsza większa tegoroczna wyprawa do lasu zaprowadziła nas do bobrzej rezydencji. Rozmiary tam i żeremi są zachwycające. Nie do wiary, że całość zbudowana została przez, w końcu nie specjalnie duże, zwierzęta. Pomysłowości, pracowitości i intuicji można tylko pozazdrościć :) Poczytajcie i pooglądajcie …

 
Bóbr europejski czyli Castor fiber to powolny i niezgrabny na lądzie ssak średniej wielkości. W wodzie porusza się bardzo sprawnie i znakomicie nurkuje. Potrafi pod  wodą żerować i pracować wytrzymując pod powierzchnią nawet do 20 minut.

Bobry są roślinożercami, zjadają  liście, gałązki, młode pędy i korę drzew, najchętniej liściastych oraz prawie wszystkie rośliny nadbrzeżne i wodne. Żyją w norach, które kopią w nadrzecznych wałach a na terenach większych zbiorników wodnych oraz płytkich rozlewisk budują pokaźne mieszkania zwane żeremiami. Dobrze prosperują na niewielkich bagienkach, torfowiskach i w obniżeniach terenu. Bobry ścinają drzewa głównie późnym latem i wczesną jesienią. Ogryzają je z gałęzi, a pnie pocięte na kawałki służą do budowy lub naprawy tam. Pędy i gałęzie wykorzystują do „prac remontowych” przy istniejącym żeremiu lub do budowy nowego. W pobliżu żeremia zatapiają pokaźne sterty gałęzi, które służą jako zapasy pokarmu na zimę. Gryzonie te można zaliczyć do jednych z najbardziej rodzinnych. Wszystkie swoje budowle tworzą razem i co najważniejsze zawsze trzymają się razem w grupach rodzinnych. Taki system stwarza lepsze warunki bezpieczeństwa dla wszystkich osobników w stadzie szczególnie biorąc pod uwagę duży zasięg terytorium żerowania i pracy. W Polsce poza wilkiem i rysiem dorosłe bobry nie mają wrogów naturalnych wśród rodzimych drapieżników. Małe bobrzyki pozbawione opieki dorosłych zagrożone są jednak przez mniejsze drapieżniki lub wałęsające się psy i ptaki drapieżne.
 

Bobry prowadzą nocny tryb życia, który spowodował, że najlepiej mają rozwinięte zmysły: węch, słuch i dotyk. Bobry znakują zajmowane terytorium tzw. strojem bobrowym, przez naukowców nazywanym castoreum. Jest to wydzieliną gruczołów płciowych o silnym zapachu piżma, który dla innych osobników gatunku przekazuje informacje o składzie rodziny, płci składającego strój a także jego miejsca w grupie. Przeważnie dożywają ok. 30 lat. 
Wracając do bobrzych budowli … ich naturalnym środowiskiem  są zarówno nory jak i żeremia wraz z otaczającymi je i tworzonymi sztucznie  stawami i rozlewiskami oraz cieki wodne wraz brzegami. Bobry intuicyjnie wybierają na swoje siedliska miejsca zadrzewione, obfite zarówno w pożywienie jak i budulec. A budują skomplikowane gniazda i nory oraz magazynują pokarm na zimę. I tu też zadziwiają, bobry magazynują zapasy pod wodą, wykorzystując niższą temperaturę wody jak lodówkę.
 

Zdolność ścinania drzew przez bobry jest wyjątkowa w świecie zwierząt. Pozwala ona na budowanie z drewna i błota domków otoczonych otwartą wodą oraz na wznoszenie wodoszczelnych tam nawet na wartko płynących strumieniach. Dlatego bobry są naturalnymi budowniczymi ekosystemów wodnych i lądowych. Tworzone  przez nie budowle odgrywają często większe znaczenie w gospodarce wodnej niż sięgają granice ich żerowania.

Bobry budują tamy w szczególnych, precyzyjnie wybranych miejscach – tam, gdzie możliwie mały nakład pracy przyniesie duże i trwałe rozlewisko. Tamy budowane są przeważnie na płytkich ciekach z lokalnie dostępnego materiału: gałęzi, mułu, darni, kamieni i żwiru. Mogą osiągać kilka metrów wysokości i są bardzo trwałe, nie niszczą ich nawet gwałtowne przybory wody. Niekiedy bobry budują na jednym cieku kilka kolejnych tam, co pozwala na zalanie większego terenu. Każde uszkodzenie tamy jest przez bobry natychmiast naprawiane.

W brzegach cieków, szczególnie tych wysokich, bobry kopią nory mieszkalne. Często są one wielopoziomowe, a rozbudowany system korytarzy prowadzi do komór, których może być nawet kilkanaście. Długość korytarzy może dochodzić do kilkudziesięciu metrów. Często nory kopane są pod korzeniami drzew, co w znacznym stopniu chroni je przed zawaleniem. Wejścia do korytarzy znajdują się pod wodą, natomiast na brzegu widoczne są ujścia kanałów wentylacyjnych! Bobry naprawiają nieszczelne nory gałęziami i mułem co z czasem od wewnątrz tworzą kopulastą formę tzw. półżeremię lub żeremionorę.

Inaczej budowane są żeremia w rejonach gdzie płaskie brzegi rzek czy jezior uniemożliwiają kopanie nor. Wtedy budowla powstaje z gałęzi, traw, mchu, uszczelniona darnią i błotem. Wejście do żeremia znajduje się pod wodą. Długi korytarz prowadzi do komory gniazdowej, znajdującej się ponad powierzchnią wody i wyścielonej suchym materiałem roślinnym i wiórami drzewnymi. U szczytu żeremia zlokalizowany jest kanał wentylacyjny tworzony przez luźniej ułożone gałęzie. Ponadto od komory odchodzą dodatkowe mniejsze korytarze – syfony, których ujście znajduje się pod wodą. W przypadku cieków i zbiorników wodnych o dużych wahaniach wody komory mogą być tworzone na różnych poziomach. Często na terytorium danej rodziny znajduje się więcej niż jedno żeremie. Wówczas poszczególne z nich mogą być zajmowane w różnych porach roku bądź w określonej sytuacji np. gdy poziom wody w miejscu głównego żeremia jest zbyt niski,  dodatkowe żeremie może też być miejscem narodzin młodych.

Teren bytowania bobrów jest zaaranżowany bardzo praktycznie. Bobry wytyczają kilka dróg i kanałów ułatwiających im szybki dostęp do bezpiecznego  żeremia.  Bobry kopią kanały w celu uniknięcia wędrówki lądem. Kanały często łączą dość daleko oddzielone akweny, przecinają zakola, co pozwala na zaoszczędzenie sił przy transporcie pożywienia i materiałów. Długość kanałów wynosi od kilku do kilkuset metrów, szerokość od kilkudziesięciu centymetrów do kilku metrów, a głębokość zazwyczaj nie przekracza pół metra. Na torfowiskach często spotyka się kanały przebiegające pod powierzchnią gruntu, zazwyczaj wypełnione wodą, a ich wyjścia prowadzą do żerowisk.

Działalność inżynierska bobrów nie pozostaje bez wpływu na gospodarkę człowieka. Budowanie tam przyczynia się do zalewania łąk i pól uprawnych. Wraz ze wzrostem liczebności populacji bobrów na danym terenie wzrasta liczba zgłaszanych problemów związanych ze szkodami głownie w rolnictwie. Większość z nich pojawia się w początkowym okresie osiedlania się bobrzej rodziny. Wraz ze stabilizacją populacji zakres szkód się zmniejsza. Przed działalnością bobrów można się ustrzec zabezpieczając drzewa stalową siatką  i wykonując przepusty w tamach.

W Polsce bóbr europejski jest objęty ochroną częściową czyli obowiązują wobec niego zakazy: umyślnego zabijania, okaleczania lub chwytania, transportu, umyślnego płoszenia lub niepokojenia, chowu lub posiadania okazów gatunku, niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania, niszczenia lub uszkadzania nor, żeremi, tam i innych.