Historia bursztynu, czyli trochę wiadomości o wakacyjnym poszukiwaniu skarbów - część pierwsza

Bursztyn, pradzieje, odmiany, zalety.

Nazwa „bursztyn” zachowana i stosowana obecnie wywodzi się od niemieckiego słowa „bernstein” określającego kamień, który się pali. Bursztyn w świecie znany jest pod nazwami jantar i amber, nazwa łacińska sucinum. W starożytności bursztyn nazywano złotem życia i złotem północy.
Bursztyn to kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących drzew liściastych. Pod względem chemicznym bursztyn jest mieszaniną kilkudziesięciu różnych związków, o średniej zawartości ok. 67 do 81% węgla i ok. 1% siarki; kwas bursztynowy 3 – 8 %, resztę stanowią tlen i wodór. 

Bursztyn występuje w pokładach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Najstarsze okazy odnalezione w Kanadzie pochodzą z utworów dewońskich, najmłodsze, niezaliczane zasadniczo do bursztynów są znajdowane w Ameryce Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii. Na świecie znanych jest około 60 odmian bursztynu. Najczęściej spotykany jest bursztyn żółty aż do barwy brunatnej, bywa też mlecznobiały, rzadsze są odmiany bezbarwne, czerwone, zielonkawe a nawet czarne. Bursztyn może być przezroczysty, przeświecający lub nieprzezroczysty. Przejrzystość zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Bryłki bursztynu zawierają niekiedy szczątki zwierząt lub roślin, tzw. inkluzje. Stanowią one cenny materiał badawczy dla biologów i paleontologów. 

Bursztyn posiada trzy charakterystyczne cechy: jest lekki, jego gęstość wynosi 1,05-1,09 g/cm3 przez co mniejsze bryłki często unoszą się w morzu oraz, jak sama nazwa sugeruje, zmienia się pod wpływem temperatury. Nie pali się lecz raczej topi w temperaturze od około 287 - 300 stopni Celsjusza wydzielając żywiczną woń. Bursztyn wydziela tzw. jony ujemne powodujące powstanie powierzchni elektrostatycznej, wystarczy lekko potrzeć bursztyn i będzie działał jak łagodny magnes. Dzięki tym właściwością można odróżnić autentyczny bursztyn od kamienia. 

 

 

 

 

 

Na świecie znanych jest około 60 odmian bursztynu. Naukowcy wyróżniają:
• Ambryt - spotykany w Argentynie, Afryce, na Madagaskarze
• birmit
• bursztyn bałtycki
• aikait – odmiana bursztynu znajdowana na Węgrzech i we Francji
• bursztyn dominikański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych w Dominikanie na wyspie Haiti
• bursztyn japoński – odmiana bursztynu wydobywanego w północnej części wyspy Honsiu (Japonia), nad brzegiem Oceanu Spokojnego
• bursztyn libański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach kredowych (kreda dolna) w Libanie na Bliskim Wschodzie
• bursztyn meksykański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych (oligocen górny – miocen dolny) w Meksyku
• bursztyn tajmyrski
• cyberyt
• keflachit
• keuperyt
• retynit – odmiana cechująca się zawartością kwasu bursztynowego poniżej 3%, czym różni się od sukcynitu (wszystkie pozostałe bursztyny są odmianami retynitu)
• rumenit – odmiana spotykana w Rumunii
• sukcynit jest znajdowany w utworach trzeciorzędowych Polski, Litwy, Łotwy, Rosji, Danii, Niemiec
• symetyt – charakteryzuje się wyraźną opalescencją, spotykany we Włoszech
• walchowit – całkowicie nieprzezroczysty, barwy beżowej; występuje na Morawach Czeskich
• krancyt – odmiana spotykana w Saksonii 

Największe znane złoża bursztynu, szacowane na 90% całych zasobów światowych, zlokalizowane są w obwodzie kaliningradzkim, a największa znaleziona bryła bursztynu bałtyckiego waży 9,75 kg.
W Polsce są cztery złoża o łącznej zasobności bursztynu 1118 ton: w Górce Lubartowskiej, w Przeróbce, w Wiślince i w Możdżanowie. Skupuje się także bursztynu pozyskany z plaż, rocznie około 4-6 ton. Sporadycznie bursztyn znajdowany był również w centralnej Polsce w okolicach Warszawy i na południu Polski, w Krakowie, na Górnym i Dolnym Śląsku np. w okolicach Wrocławia, Bytomia, Jaworzna, czy Zabrza.
Bursztyn najbardziej ceniony jest w jubilerstwie. Według podań od pradziejów bursztyn bałtycki był przedmiotem handlu. Bryłki bursztynu wykorzystywano także w medycynie ludowej. Obecnie znane właściwości bursztynu także wykorzystywane są do wspomagania leczenia wielu schorzeń. Współczesna litoterapia stosuje bursztyn jako nalewkę w leczeniu chorób tarczycy, gardła, przy chrypce i reumatyzmie.